SYBIRACY – ŻOŁNIERZE WP
W LATACH 1941 – 45
W wyniku deportacji polaków na Sybir w latach 1938 – 41, na terenie ZSRR znalazło się ponad milion polaków ze wschodnich rubieży Rzeczypospolitej.
Wybuch wojny niemiecko – rosyjskiej w czerwcu 1941 roku przekreślił plany zagarnięcia Polski. 30 lipca 1941 r. podpisany zostaje Układ Sikorski – Majski „O wzajemnej pomocy w walce z Niemcami. 12 sierpnia 1941 roku Uchwałą Rządu ZSRR zwolniono z więzień i obozów pracy wszystkich Polaków, a 14 sierpnia podpisano umowę o tworzeniu oddziałów WP, podporządkowanych rządowi RP na emigracji na dowódcę, których wyznaczono gen. Władysława Andersa. W ciągu roku organizacji i szkolenia, do sierpnia 1942 r. zmobilizowano ponad 70 tys. żołnierzy. Ilu zginęło w czasie drogi, ilu nie zdążyło dotrzeć do Armii Andersa, nikt nie jest w stanie policzyć.
8 lipca 1942 r Stalin wyraził zgodę na opuszczenie Rosji przez wojska gen. Andersa. Do 5 sierpnia 1942 r. ewakuowano 78 tys. żołnierzy i ponad 38 tys. cywili – głównie kobiet i dzieci. Rozpoczął się nowy, jakże inny etap tworzenia wojska. Wyposażeni, przez Brytyjczyków w mundury, rozpoczęli intensywne szkolenie i przegrupowanie przez Palestynę, Syrię i Liban w stronę Egiptu. Z Egiptu do Włoch jednostki polskie przybyły w okresie od grudnia 1943 r. do kwietnia 1944. Ważniejsze bitwy to zdobycie klasztoru na Monte Cassino, zdobycie ważnego portu Ankona i miasta Bolonia. Na czterech cmentarzach wojennych w Bolonii, Loretto, Monte Casino i Casamassima spoczywa 4040 żołnierzy polskich, a wśród nich wielu Sybiraków, którym nie dane było wrócić do Ojczyzny.
1 Dywizja Kościuszkowska.
Po opuszczeniu Związku Radzieckiego przez Armię Andersa w lipcu i sierpniu 1942 roku stosunki Polsko-Radzieckie uległy zamrożeniu. Pomimo olbrzymich nacisków Stanów Zjednoczonych i Anglii na gen. Sikorskiego – Premiera RP, Polacy nie zgodzili się na współpracę z Rosją. Stalin przystąpił do realizacji planu podporządkowania Polski przy pomocy komunistów polskich. W maju 1943 roku ogłoszono komunikat o powołaniu jednostki Wojska Polskiego niezależnej od Rządu Londyńskiego. W dniu 14 maja 1943 roku wydany zostaje pierwszy rozkaz odnośnie organizacji 1 Dywizji im. Tadeusza Kościuszki. Na dowódcę zostaje wyznaczony Zygmunt Berling, który ogłasza zaciąg do wojska. Polacy, Sybiracy, którym nie udało się dotrzeć do Armii Andersa masowo zgłaszają się do punktów werbunkowych. 15 lipca 1943 roku, w dniu przysięgi, składanej na wierność Związkowi Radzieckiemu Dywizja liczyła ponad 16 tys. żołnierzy – w zdecydowanej większości Sybiraków. Oni to stali się ofiarami Bitwy pod Lenino, w której to zabrakło wsparcia jednostek radzieckich – szczególnie artylerii i lotnictwa. W bitwie zginęło 510 żołnierzy, 1776 zostało rannych, 652 zaginęło, a 116 dostało się do niewoli. Żołnierze Sybiracy przeszli następnie cały szlak bojowy 1 Dywizji, od Lenino do Berlina. Walczyli o Warszawę, na Wale Pomorskim, o Kołobrzeg, forsowali Odrę pod Siekierkami, zdobywali Berlin. Wielu z nich zginęło. Swoją walką pokazali jak miłują Ojczyznę, dla której nie wahali się oddać życie. Dużo z nich spoczywa na cmentarzach wojennych w Kołobrzegu i w Siekierkach.
Pamiętając o cierpieniach na zesłaniu i wielkim udziale Żołnierzy-Sybiraków w walce z okupantem hitlerowskim oraz doceniając działania Związku Sybiraków, podtrzymującego pamięć o ich patriotycznej postawie i bohaterstwie, Związek Żołnierzy Wojska Polskiego odznaczył Sztandar Wrocławskiego Oddziału Związku Sybiraków Złotym Krzyżem Związku Żołnierzy Wojska Polskiego.
