Zarząd Koła SAPER ZŻWP im. gen. J. Jasińskiego, zorganizował 4 – dniową wycieczkę do Sandomierza, Zamościa, Lublina, Kozłówki, Kazimierza Dolnego, zaplanowaną przez członkinie i członków Koła, a realizowaną przez Biuro Wratislavia Travel. Dnia 9.08.2018r. o godz. 6.00, wyruszyliśmy z ul. Bończyka 20 ( KAR-MED ) w kierunku do Sandomierza. Tę 65. wycieczkę , zaszczycili swoją obecnością członkowie Zarządu Koła: Kolega Wiśniewski z żoną i Kolega Heilman z żoną. Kierownik wycieczki Kolega Marczak bardzo serdecznie powitał wszystkich uczestników, a w szczególności tych , którzy pierwszy raz wyruszyli z nami na tę wycieczkę. Następnie w imieniu klienteli turystycznej bardzo gorąco , powitał Panią pilot – Ewę Wróblewską oraz Pana kierowcę – Krzysztofa Wronę. Na zakończenie swojego wystąpienia, złożył wszystkim życzenia- zadowolenia z wspólnie spędzonych dni, bardzo dobrego samopoczucia, przeżycia wielu niezapomnianych chwil, miłej współpracy oraz bezpiecznej i bezkolizyjnej jazdy. Przez kilka godzin jazdy , podziwialiśmy nasz piękny i kochany kraj. W godzinach popołudniowych , zajechaliśmy do Sandomierza i rozpoczęliśmy zwiedzanie pięknego miasta. Najpierw zwiedziliśmy Ratusz Staromiejski. Ratusz został wzniesiony wkrótce po najeździe Litwinów w 1349r. Pierwotnie gotycki , był budowlą na planie kwadratu zwieńczoną wysoką, ośmioboczną wieżą. Część południowa najstarsza ( na niej znajduje się zegar słoneczny ) pochodzi z tego okresu. W XVI wieku, został rozbudowany w formę wydłużonego prostokąta, a następnie zwieńczony attyką trójstrefową. Naroża attyki, zdobią głowy przedstawiające cztery stany. Wieżę dobudowano w XVII w. Na ścianie południowej, znajduje się zegar słoneczny, wykonany przez byłego właściciela zegarów w Jędrzejowie. Od strony wschodniej przed Ratuszem, znajduje się figura Matki Boskiej Niepokalanej z 1776 roku , ustawiona na pamiątkę misji świętej w 1770 r. 22 listopada 2017r. , po uzyskaniu opinii Rady Ochrony Zabytków, wpisano sandomierski historyczny zespół architektoniczno – krajobrazowy na listę Pomników Historii. Następnie udaliśmy się obejrzeć Synagogę. Synagogę zbudowano w 1768 roku, w miejscu wcześniejszej, być może równie starej jak na Krakowskim Kazimierzu (gmina żydowska otrzymała od Króla Kazimierza Wielkiego przywilej opieki królewskiej równocześnie z Kazimierzem). Zbudowana w stylu późnobarokowym, z cegły, na planie zbliżonym do kwadratu. Cały zespół nakryty jest dachem łamanym, podbitym gontem. Sala modlitewna posiada sklepienie krzyżowo – kolebkowe z lunetami, a w każdej ścianie są po trzy okna. We wnętrzu, znajdują się zachowane polichromie z XVIII- XIX wieku. W XIX wieku dostawiono do niej dom gminy żydowskiej ( kahał ). Do sali modlitw z kahału wejście prowadzi przez gotycki portal z XIV wieku, pochodzący z sandomierskiego zamku, wysadzonego przez Szwedów w 1656 roku, z którego ocalało tylko skrzydło zachodnie. Zdewastowana w czasie II wojny światowej przez Niemców. Po wojnie przeznaczona została na Archiwum Państwowe. Synagoga wraz z kahałem wpisana została do rejestru zabytków województwa świętokrzyskiego. Kolejny obiekt, który zobaczyliśmy to Zamek Królewski w Sandomierzu. Zamek był wzniesiony na skarpie wiślanej w XV wieku przez Kazimierza III Wielkiego. Rozbudowany w XVI w. w stylu gotyckim poprzez barokowy , a skończywszy na renesansowym. Od 1986 roku w odrestaurowanych pomieszczeniach zamku ma siedzibę Muzeum Okręgowe w Sandomierzu. Ostatnim zabytkiem , który zwiedziliśmy w pierwszy dzień wycieczki to była Katedra. Wzniesiona w XIV wieku, gotycka, zachowała pierwotny układ przestrzenny i bogatą dekorację rzeźbiarską we wnętrzu. Posiada wyposażenie wewnętrzne z XV-XVII wieku ( freski bizantyjsko-ruskie, ołtarze rokokowe, obrazy i rzeźby ). Bazylika Katedralna została wzniesiona w miejscu pierwotnej, romańskiej Kolegiaty, zniszczonej wojskami Tatarów w XIII wieku i Litwinów w 1349 roku. W 1360 roku król Kazimierz Wielki, funduje nową Kolegiatę, która wraz z powstaniem Diecezji Sandomierskiej w 1818roku, otrzymała godność Katedry, a w 1960 roku godność Bazyliki Katedralnej. Jest to gotycka budowla typu halowego z trójbocznie zamkniętym, wydłużonym prezbiterium, nakryta sklepieniami krzyżowo- żebrowymi. Na ścianach zachowały się freski wykonane około 1421roku. Wnętrze kościoła zdobi wspaniały zespół rokokowych ołtarzy. Na ścianach widnieje zespół 16 obrazów. W skarbcu Katedry przechowywane są inkunabuły i relikwiarz Drzewa Krzyża Świętego, podarowany przez króla Władysława Jagiełłę. I na tym zakończył się 1. dzień zwiedzania Sandomierza. Bardzo zmęczeni, ale zadowoleni, pojechaliśmy do Ulanowa ( Hotel Tanew ) na obiadokolację i nocleg. Następnego dnia, wyruszyliśmy do Zamościa – perły Renesansu. Zwiedzanie rozpoczęliśmy od Rynku Wielkiego z kamieniczkami. Rynek Wielki z kamieniczkami stanowi kwadratowy plac w Centrum Starego Miasta, zarazem jego główne miejsce. Po każdej stronie tego rynku (pierzei) znajdują się zabytkowe kamienice z podcieniami oraz ratusz, główny obiekt tego placu. Nie jest on położony w jego centrum, lecz w jego północnej pierzei. Wiąże się to z wolą założyciela miasta, Jana Zamojskiego, dla którego najważniejszym obiektem w jego mieście był pałac. We wszystkich pierzejach rynku, znajduje się 8 kamienic (poza północną z ratuszem), spośród których większość posiada różne nazwy, związane z ich dawnymi właścicielami i obiektami, jakie mieściły. Ratusz to manierystyczno- barokowy budynek na zamojskim Starym Mieście. Przy wejściu do ratusza, do którego, prowadzą wachlarzowe schody, znajduje się tarcza z herbem miasta oraz tablica upamiętniająca wpisanie w 1992r. zamojskiego Starego Miasta na Listę Światowego Dziedzictwa Kultury UNESCO. Na schodach jest także Kartusz, przedstawiający I Ordynata, Tomasza Zamojskiego. Obecnie mieści się tu Urząd Miasta. Straż Miejska oraz Zamojskie Centrum Informacji. Katedra Zmartwychwstania Pańskiego i św. Tomasza to zabytkowy renesansowy kościół na Starym Mieście, wzniesiony pod koniec XVI wieku. Katedrę ufundował założyciel miasta, Jan Zamojski, a autorem jej projektu, był włoski architekt Bernardo Morando. Początkowo była to Kolegiata, a w roku 1992 podniesiono jej rangę do katedry. Katedra pełni także rolę kościoła parafialnego. Styl architektoniczny jest związany z tzw. renesansem lubelskim. Jest to katedra o typie bazylikowym, z wyższą nawą główną ze sklepieniami kolebkowymi oraz lunetami, sięgająca 2o m, oraz niższymi nawami bocznymi. Obecny, późnobarokowy ołtarz z II połowy XVIII wieku, zastąpił pierwszy wczesnobarokowy, przywieziony z Tarnogrodu. Znajdują się przy nim cztery kolumny, pomiędzy dwiema z nich, umieszczony jest główny obraz, przedstawiający Św. Tomasza Apostoła, klękającego przy zmartwychwstałym Jezusie, a na bocznych ścianach prezbiterium 4 inne, ukazujące patrona kościoła. Wewnątrz znajduje się 9 kaplic, po 4 w obu niższych nawach bocznych, oraz jedna przy prezbiterium. Poszczególne kaplice są bogate w cenne obiekty, ołtarze, obrazy i poświęcone są różnym postaciom oraz osobom. Pod nawą główną, znajdują się krypty z trumnami oraz prochami Zamojskich. W jednej z krypt spoczywa Jan Zamojski. Przy katedrze wznosi się późnobarokowa dzwonnica, wybudowana w II połowie XVIII wieku. Biją tu trzy dzwony – Jana, Wawrzyńca i Tomasza. Pałac Zamojskich to dawna rezydencja założyciela miasta Jana Zamojskiego i rodziny Zamojskich. Był to pierwszy obiekt, jaki zaczęto budować po założeniu miasta. Pierwsza budowa trwała w latach 1579-1586. Projekt wykonał Bernardo Morando. Wówczas pałac posiadał odrębne mury , oddzielające go od pozostałej części miasta i miał formę prostokąta o długości około 60m, dwie kondygnacje, wieżę z tarasem oraz dwuskrzydłowe schody od strony Rynku Wielkiego. Budynek przechodził wiele etapów przebudowy przez co obecnie nie jest tak okazałą budowlą jak dawniej. Najpierw był renesansowy, potem barokowy, następnie późnobarokowy i klasycystyczny. Przed pałacem stoi pomnik hetmana i kanclerza Jana Zamojskiego. Obecnie jest siedzibą Sądu. Synagoga znajduje się na Starym Mieście. Jest najbardziej zachowaną późnorenesansową synagogą w Polsce, zbudowaną w latach 1610- 1629 z inicjatywy Żydów sefardyjskich. Murowany budynek synagogi wzniesiono na planie kwadratu, w stylu polskiego, późnego renesansu. Po dobudowaniu babińców, plan przybrał formę prostokąta. Budynek centralny wieńczy grzebieniowa attyka, zasłaniająca tzw. dach pogrążony. We wnętrzach renesansowego portalu głównej sali modlitewnej, zachował się na ścianie późnorenesansowy Aron ha-kodesz z XV wieku. Na ścianach i sklepieniach, znajduje się bogata stiukowa i sztukateryjna dekoracja z cennymi rozetami i malowidłami. Sklepienia udekorowano tzw. typem kalisko- lubelskim czyli takim samym jak sklepienia nawy głównej Katedry w Zamościu. Twierdza Zamość to fortyfikacje otaczające miasto. Zamość zbudowano w latach 1579-1618 na zlecenie Jana Zamojskiego. Wielokrotnie przebudowywano, w tym najbardziej w 20.latach XIX wieku. Jest to jedna z największych twierdz Rzeczypospolitej Obojga Narodów, a następnie Księstwa Warszawskiego i Królestwa Polskiego. W swojej historii przeszła 5 oblężeń. Pierwszym z nich była obrona przed wojskami kozacko- tatarskimi w czasie powstania Chmielnickiego. Drugie to oblężenie szwedzkie z 1656 roku. Trzecie było oblężenie wojsk Księstwa Warszawskiego, mające na celu odbicie Zamościa z rąk austriackich w 1809r. Najdłuższym, zarazem czwartym oblężeniem, trwającym 10 miesięcy, było rosyjskie w 1813roku. Po raz ostatni Zamość bronił się w czasie powstania listopadowego, kiedy to jako ostatni punkt oporu w ogóle w swej historii uległo Rosjanom. Szturmem Forteca została zdobyta tylko raz , i to przez wojska polskie w 1809r. Zwiedziliśmy Bastion VII i Nadszaniec oraz zobaczyliśmy ekspozycję – Historię garnizonu Zamość. Na koniec 2.dnia wycieczki , zobaczyliśmy jeszcze Rotundę Zamojską. Rotunda powstała w latach 1825-1831 jako działobitnia, po włączeniu Zamościa po Kongresie Wiedeńskim w 1815roku w granice Królestwa Kongresowego, czyli pod panowanie Rosji. W czasie II wojny światowej był tu niemiecki obóz podległy Gestapo 1940-1944, miejsce martyrologii ludności Zamojszczyzny. W 1947roku utworzono tu Muzeum Martyrologii Zamojszczyzny. Wewnątrz znajdują się cele poświęcone różnym ofiarom II wojny światowej. Rotunda ma formę grubego ( ok. 7m ) pierścienia przykrytego warstwą ziemi, otwartego od strony miasta, z wysokimi ( ok.9,5m ) ceglano- kamiennymi ścianami, z oknami o funkcji strzelnicy od zewnątrz oraz wejściami do poszczególnych cel od dziedzińca. Zbudowana jest na planie koła o średnicy 54m. Wewnętrzny dziedziniec ma 38,5m średnicy. Znajduje się tam 19 niewielkich, połączonych cel. Rotunda otoczona jest fosą z trzech stron. Na rotundzie obchodzone są uroczystości rocznicowe państwowe i kościelne. I na tym zakończył się drugi dzień zwiedzania Zamościa. Następnie pojechaliśmy do Hotelu Avion w Świdniku , na obiadokolację i nocleg. Trzeciego dnia, po śniadaniu, pojechaliśmy do Lublina zwiedzić- Kaplicę Zamkową Trójcy Świętej, Archikatedrę- Sanktuarium MB Płaczącej i Kozłówkę- Muzeum Zamojskich. Zwiedzanie rozpoczęliśmy od Kaplicy, która jest jednym z najcenniejszych zabytków sztuki średniowiecznej w Polsce i Europie. Doskonałe zespolenie gotyckiej architektury z bizantyjsko-ruską polichromią wnętrza, czyni z niej zabytek unikatowy w skali międzynarodowej. Gotycka, dwukondygnacyjna kaplica, będąca częścią gotyckiego zamku wzniesionego przez króla Kazimierza Wielkiego, powstała w II połowie XIV wieku. Jako kaplica królewska służyła głównie monarchom, szczególnie w czasach dynastii Jagiellońskiej. Na zlecenie Władysława Jagiełły w początku XV wieku malarze ruscy, pokryli wnętrze kaplicy malowidłami bizantyjsko – ruskimi. W XVI wieku budowla otrzymała renesansowy portal, a w XVII wieku szczyt fasady frontowej w stylu renesansu lubelskiego. W wieku XVII podczas wojen szwedzkich i kozackich zamek uległ zniszczeniu. W latach 20.XIX wieku w miejsce dawnego zamku królewskiego, wzniesiono obecny budynek w stylu neogotyckim z przeznaczeniem na więzienie. W czasie przebudowy średniowieczne malowidła, zostały zakryte warstwą zaprawy i pobielone. Kościół zamkowy należy do typu dwukondygnacyjnych jedno filarowych świątyń powszechnych w łacińskiej, średniowiecznej Europie. Polichromia w kaplicy , została wykonana zgodnie z tradycjami technicznymi sztuki bizantyjskiej. Plan kaplicy składa się z korpusu założonego na planie kwadratu, uzupełnionego wydłużonym prezbiterium, zamkniętym trójbocznie. Pośrodku nawy, znajduje się ośmioboczny filar, podtrzymujący sklepienie palmowe z żebrami, wykonanymi z cegły i piaskowcowymi zwornikami. Analogiczne sklepienie, znajduje się w prezbiterium. Archikatedra -Sanktuarium Matki Boskiej Płaczącej. Pochodzi z XVI wieku, jest nazywana perłą baroku na Lubelszczyźnie. Ukończono ją w 1625r. Została zbudowana w barokowym stylu, mimo to w pewnych miejscach można doszukać się detali renesansowych. Wnętrze naw pokryte jest freskami. W prezbiterium znajduje się XVII w. ołtarz wykonany z czarnej gruszki libańskiej, obecnie w swoim oryginalnym, hebanowym kolorze, znajdują się w nim złote rzeźby świętych. W prezbiterium wiszą również dwa barokowe obrazy: Ostatnia wieczerza i Uczta Heroda. W ołtarzu bocznym przy lewej nawie wisi obraz matki Boskiej Płaczącej. W kaplicy znajduje się cudowny Krzyż Trybunalski. Oprócz Krzyża jest także chrzcielnica z XIV wieku, tablice epitafijne, monstrancje. Otwarte dla zwiedzających są krypty zmarłych biskupów lubelskich. Zobaczyliśmy i podziwialiśmy także Stare Miasto tj. najstarszą część Lublina, gdzie znajdują się liczne zabytki, w tym pozostałości murów miejskich, kamienice renesansowe, dawny ratusz. Ten zespól architektoniczno-urbanistyczny, został wpisany na listę Pomników Historii. Ostatnim obiektem , który w tym dniu oglądnęliśmy to Kozłówka. Pałac w Kozłówce to zespół pałacowo- parkowy rodziny Zamojskich we wsi Kozłówka. Został zbudowany w latach 1736- 1742. Między latami 1799-1944 majątek należał do Zamojskich. Pałac okres świetności przeżywał za czasów Konstantego Zamojskiego, który w 1903 roku założył tu Ordynację. Po 1944 roku, po wyjeździe ostatnich właścicieli, od listopada tegoż roku pałac jest własnością państwa. Obecnie pałac jest siedzibą muzeum. 16 maja 2007roku, został wpisany na listę Pomników Historii. We wnętrzach, które zachowały autentyczny wystrój z przełomu XIX i XX wieku w tym: neobarokowe i neo-regencyjne plafony, piece z miśnieńskich kafli, marmurowe kominki, dębowe parkiety. Zgromadzona jest również niezwykła kolekcja malarstwa ( przeważają portrety rodzinne oraz kopie arcydzieł malarstwa europejskiego ), mebli, rzeźb, luster, kobierców, porcelany, złoconych brązów i sreber, które swego czasu stanowiły dawne wyposażenie pałacu. Biblioteka pałacowa liczy 7792 woluminów, w tym 620 starodruków. Zbiory zawierają ponad 5000 listów i dokumentów Zamojskich, 1900 zabytkowych fotografii oraz 1500 rolek z nagraniami muzyki. W budynku dawnej powozowni znajduje się jedyna w Polsce Galeria Sztuki Socrealizmu zwana również jako „ Muzeum Socrealizmu”. Galeria liczy ponad 1600 rzeźb, rysunków, obrazów, grafik i plakatów. Ten dzień zwiedzania był wielce wyczerpujący ale bardzo interesujący . Zadowoleni pojechaliśmy odpocząć w Hotelu Avion w Świdniku. Ostatniego dnia po śniadaniu , pojechaliśmy zwiedzać Kazimierz nad Wisłą tj. Ruiny Zamku, Starą Chatę, Kościół Farny i Klasztorny, Rynek Staromiejski. Zamek w Kazimierzu to zespół fortyfikacji obronnych z XIII i XIV wieku. Zamek górny to wieża nazywana potocznie „ Basztą” bądź wieżą Łokietka, wybudowany na przełomie XIII i XIV wieku obronny stołp. Mieści się na szczycie wzniesienia około 180m od zamku dolnego. Jego wysokość sięga nawet 20m, a obwód u podstawy wynosi 32,5m. Grubość murów wynosi 4,2m u podstawy i do 3m na szczycie. Rola budowli polegała na strzeżeniu przeprawy „Woyszyńskiej” na Wiśle oraz na poborze ceł. Zamek dolny ma kształt nieregularnego czworoboku. Od strony Wisły posiada resztki oszkarpowanej kwadratowej wieży na planie kwadratu o boku 10m. Duży dziedziniec otoczony jest murami obwodowymi. W głębi dziedzińca mamy najbardziej interesującą część ruin czyli skrzydło mieszkalne, w którym zachowały się wysokie mury z otworami okiennymi. Całość otoczona jest wykutą w skale suchą fosą o szerokości do 8m. Stara Chata powstała za czasów pierwszego, znanego przedstawiciela rodu Kobiałko- twórcy pomnika na Wawelu. Jego potomek- Antoni Kobiałko zbudował „ Spichlerz Kobiałki”, który również istnieje do dnia dzisiejszego. Chata jest z przełomu XVII i XVIII wieku, cenny zabytek , będący pamiątką rodziny Kobiałków. Kościół Farny i Klasztorny. Kościół Farny to najstarsza świątynia w mieście. Pierwsze wzmianki parafii pochodzą z roku 1325, a ówczesny kościół zbudowany z kamienia wapiennego był znacznie mniejszy niż obecny. Jego fundatorem był najprawdopodobniej sam król Kazimierz Wielki. Na przełomie XIV- XV wieku kościół rozbudowano i dobudowano wieżę. Smukła, gotycka bryła, posiadająca piękne, trójkątne, renesansowe szczyty dachu stała się wzorem przy budowie nowych obiektów sakralnych. Ołtarz główny kryje XIX wieczny obraz ze sceną męczeństwa Świętego Bartłomieja, w kaplicy Różańcowej uwagę przykuwa Matka Boska z Dzieciątkiem. Najcenniejsze są tutaj kompletne organy w Polsce. Kościół Klasztorny ufundowany w 1589r., konsekrowany w 1591. W 1687 roku przy kościele osiedlili się franciszkanie – reformaci, którzy powiększyli świątynię, a w latach 1638-1668 dobudowali część klasztorną, otoczoną wysokimi murami obronnymi. W okresie okupacji klasztor zajmowało gestapo, a piwnice zamieniono na więzienie. W 1956 roku powstało muzeum w klasztorze, którego eksponaty obejmują: rękopisy, stare druki, rzeźby i obrazy. Kościół zachował wystrój zachował wystrój pierwotny. Na uwagę zasługuje ołtarz główny z obrazem Zwiastowania NMP z 1600r. Rynek Staromiejski. Na rynku zachowały się wspaniałe, zabytkowe kamieniczki, m.in. bliźniacze Pod Świętym Mikołajem i pod Świętym Krzysztofem z XVIII wieku z manierystycznym wystrojem. Obie mają identyczny układ fasad – przyziemie z trzy arkadowym podcieniem oraz piętro z trzema oknami. Dachy budynków ozdobione są wysokimi attykami. Ich właścicielami byli bracia Mikołaj i Krzysztof Przybyłowie. Na uwagę zasługuje barokowa kamienica Gdańska. W centralnym punkcie stoi studnia nadając fajnego klimatu rynkowi. Na zakończenie tej czterodniowej wycieczki, odbyliśmy rejs statkiem po Wiśle . Dopisywała nam dobra pogoda. Podziwialiśmy piękne krajobrazy. Wszyscy uczestnicy wycieczki byli bardzo zadowoleni z tej niecodziennej przygody i na długo zapamiętają niebywała frajdę. Po zejściu ze statku, pożegnaliśmy piękne, historyczne miasto królewskie Korony Królestwa Polskiego i wyruszyliśmy w drogę do Wrocławia. Po drodze skonsumowaliśmy jeszcze dobry i smaczny obiad i około 23.00 byliśmy w naszym, kochanym Wrocławiu. Kierownik wycieczki Jerzy Marczak bardzo gorąco podziękował zdyscyplinowanej i zintegrowanej klienteli turystycznej za godne znoszenie trudów bardzo aktywnej wycieczki i stworzenie niezwykłej atmosfery. Wyraził serdeczne podziękowanie Pani Pilot – Ewie Wróblewskiej za duży profesjonalizm oraz serdeczną opiekę i sympatyczny stosunek do uczestników wycieczki. Podziękował w gorących słowach Panu kierowcy- Krzysztofowi Wronie za bezpieczną, bezkolizyjną i bardzo dobrą technikę jazdy. Wyraził dużą wdzięczność aktywnemu i dobremu fotografowi – Krzysztofowi Wiśniewskiemu za wykonanie bardzo dobrych zdjęć (faktografii wycieczki). Kieruję słowa najwyższego podziękowania dla Dyrektora Biura Wratislavia Travel- Pana Mariusza Podgórskiego za ciekawy i interesujący program wycieczki, konkurencyjną cenę oraz niespodzianki.
Do spotkania na kolejnej wycieczce do Tarnowskich Gór.
Jerzy Marczak
